Renklerin Insan Psikolojisine Etkileri

Renk nedir? 

Terimsel anlamda renk, ışığın cisimlere ve eşyalara yansımasıyla bizlerde uyandırdığı algıdır. Işık olmadan renk olayı gerçekleşemez.

Renkler; kırmızı, sarı, turuncu gibi sıcak renkler; mavi, yeşil gibi soğuk renkler olarak sınıflandırılabilir. Siyah ve beyaz aslında renk değildir ancak bizler gündelik hayatta bu ikisini renk olarak tanımlarız.

Doğada renkler ahenk içerisindedir.  Bunun yanı sıra, doğada kendini korumak için yaban hayatı içinde renk değiştirerek kamufule olan hayvanlar biliyoruz.

Renkler, biz insanların psikolojisini derinden etkilerler. Sosyal yaşamımızdan tutun da sağlığımıza kadar etki yelpazesi geniştir. 

Renkler yaşamımızı şekillendirir, anlam katar, iştahımızı açar, kapatır. Sosyal hayatta kendimizi bazen renklerle ifade ederiz. Psikolojimizi yoğun olarak yansıtır, kendimizi hissettiğimiz duruma göre giyimde renk tercihlerimiz günden güne farklılıklar gösterebilir.

Renklerin her biri duygularımızda farklı yansımalar yaratır. Beden sağlığımızı, kan akışımızı, zihinsel aktivitelerimizi etkiler. 

Psikolojik olarak rahatlatıcı, güven verici, sinirlendirici ortam yaratabilirler. Renkler, tonlarına göre de tercih edilir. Belli tonlar bazı eşyalarda ya da obje ve araçlarda hoş görünmeyebilir. Renkten renge, tondan tona fark vardır.

En çarpıcı renk dahi bir süre sonra gözü bıktırır, alıştırır. Ancak bu alışkanlık sonunda bilinçaltına nüfus eder ve psisik etki yapar. Renk psikolojisi fizik renk dünyasından çok daha karışık bir sisteme sahiptir.

Bu daha çok kişinin duyarlılık derecesine bağlıdır. İnsandaki değişik duyular arasında bir ortak titreşim, yakın bağlantı vardır. 

Bazı renkler sert, itici, bazıları okşayıcı, bazıları rahatsız edici duygular uyandırırlar. Koyu deniz mavisi, krom oksidi, yeşil ve robbia kırmızısı okşayıcı bir etki uyandırırken, kobalt mavisi daima sert bir etkiye sahiptir.

Şimdi gelin sizlerle renklerin renkli dünyasına bir yolculuk yapalım :)

Siyah:

Çoğumuzun “asil” olarak tanımladığı bu renk; ciddiyet, ağırlık, güç ve tutkuyu temsil eder. 

Siyah aynı zamanda hırsın da bir ifadesidir. Derler ki, iş görüşmelerinde sorarlarmış: “İşe başladığınızda size şirketimiz tarafından araba verilecek, ne renk olmasını istersiniz?” diye. Eğer bu soruya “siyah” şeklinde cevap veriyorsanız, şirket sahibi tarafından hırslı ve yükselmeyi arzulayan biri olarak nitelendiriliyorsunuz demektir.

Giysi dolaplarımızın kahramanıdır her renk ile kombinlenebilme özelliği sayesinde.  Ama en çok beyazla birlikte kullanıldığında dikkat çeker. Fiziksel olarak da ince gösterdiği gerçeğini atlamayalım :) 

Siyah kültürel anlamda taşıdığı anlam değişkenlik göstermektedir. Örneğin, bizde ve diğer Avrupa ülkelerinde matemi simgelerken, Japonya’da mutluluğun simgesidir.

Ayrıca siyah konsantrasyonun en çok gerektiren renktir. Derler ki, Einstein konsantre olabilmek için, içinde hiç güneş ışığı olmayan simsiyah bir odaya girer ve öyle düşünürmüş.

Beyaz :

Beyaz genel anlamda temizlik ve saflığı temsil eder. Beyaz kıyafetler temizlik imajı verir. Özellikle iş görüşmelerinde beyaz giyilmesi, "yavaş ama kalıcı, devamlı bir personel" olduğu izlenimi verir. 

Beyaz genel olarak hastanelerde sıkça tercih edilen bir renktir. Doktor önlükleri beyazdır mesela. Temiz ve steril olduğu hissi uyandırır. Öte yandan, "her genç kızın hayallerini süsleyen" gelinlik de beyazdır, saflığı temsil eder.

Serinleten bir renk olan beyaza yaz ayları gelince sıkça kıyafetlerimizde yer veririz.

Kırmızı:

Kırmızı renk her haliyle dikkat çeken bir renktir.  Psikolojik olarak uyanık ve tetikte olmayı teşvik eder. Canlılığın ve mücadelenin timsalidir.  

Fizyolojik olarak kan basıncını arttırır ve adrenalin salgılar.Büyük alanlarda ve uzun süreli kullanımlarda yerinde duramama ve huzursuzluk hissi oluşturur.  

Kırmızı renk insanda heyecan hissi doğurur. İnsanlar kırmızı fonlu mekanlarda zaman kavramını kaybetmeye başlıyorlar. Aynı zamanda kırmızı mekanlar uykusuzluğa neden oluyor. Bu yüzden, tüm gece kulübü ve barlarda, kumarhanelerde yoğun olarak kırmızı renk kullanılır. Nefse hakimiyet ve idari kontrolü kaybettiren bir renktir. “Zamanı unutun! İştahınız açılsın daha çok yiyin, için! Uykusuz kalın!”

İştah demişken; kırmızı renk iştah açan bir renktir. Bu yüzden, dünyadaki gıda firmalarının hepsinin logosunda mutlaka kırmızı vardır. Coca Cola, Pizza Hut, TGI Friday’s, Mc Donald’s, Ülker, Burger King, Lay’s vb. Bu listeyi binlere çıkartmamız mümkün. Ayrıca acıkma duygusu verdiği için fast food restorantlarında sıklıkla tercih edilen bir renktir.

Dikkat çekici bir renk olduğu için trafik ışıklarında ve uyarı gerektiren durumlarda tercih edilen bir renktir.

Kırmızı rengin fizyolojik olarak kan basıncını arttırdığını söylemiştim. O yüzden, gençliğe hitap ürünlerde logo ve ürünlerinde kırmızıyı tercih ederler. Levi’s, Le coq Sportif, The Little Big, Nike, Puma… Ve sizin ekleyeceğiniz yüzlercesi… Spor arabalarda ateş, adrenalin gençlik simgesi kırmızı tercih edilir. 

Kırmızı dikkat çekici bir renktir dedik ancak daha çok yakından kolaylıkla fark edilebilir. Uzaktan ayırt etmek ise oldukça zordur. Polis otolarının üzerindeki ışıkların yarısı mavi, yarısı kırmızıdır. Bunun nedeni de lambanın kırmızı sayesinde yakından, mavi sayesinde de uzaktan fark edilebilmesidir. 

Batılı ülkeler bunu bildiğinden mütevellit, gökdelenlerinin en yüksek noktalarında uçaklar için koyulan uyarı ışıklarını kırmızıdan maviye çevirmiş bulunmaktadırlar. Biz de hala kırmızı olduğunu bilmem söylememe gerek var mı :)

Kahverengi: 

Kahverengi iddiasız bir renktir, teklifsiz bir renk… Kahverengi sevenlerin sinirleri rahattır. Genel beğeniye uygun bir renk olsa da aslında riskli de bir renktir. Kahverengiyi yoğun olarak kıyafetlerinde kullanan kişiler diğer insanların içinde kaybolup gitme durumunda kalabilirler. İş görüşmelerinde kesinlikle tercih edilmemesi gereken bir renktir.  Çünkü kahverengi renk insan psikolojisi üzerinde o ortamdan ya da kişiden uzaklaşma hissi doğurur. 

Bu noktada bir araştırmadan bahsetmek sanırım yerinde olur. Cansas Üniversitesi Sanat Müzesinde düzenlenen araştırma için halının altına elektronik bir sistem yerleştirmişler ve duvar renginin beyaz ve kahverengi olarak değişebilir olmasını sağlamışlar. 

Arka fon beyaz olarak kullanıldığında, insanlar müzede daha yavaş harek etmiş ve daha uzun süre kalarak daha geniş bir alanda dolaşmışlar. Arka fon kahverengiye döndüğünde ise insanlar müzede çok daha hızlı hareket ederek daha dar bir alanda dolaşmışlar ve müzeyi çok daha kısa sürede terk etmişler. 

Dediğim gibi, kahverengi insan psikolojisi üzerinde uzaklaşma etkisi yapıyor. Bu açıdan bakılınca dünyaca ünlü fast food restorantlarının hemen hepsinin sandalyeleri ve masaları kahverengi duvar boyaları ise kahverenginin açık  tonlarıdır. Hiçbir fast foodcunun duvarını asla mavi ya da yeşil görmezsiniz: “Çabuk yiyin! Çabuk gidin!”

Mavi:

Mavi deyince aklımıza deniz gelir bu yüzden mavi dinlendirir, ferahlatır ve sakinleştirir. İnsanlar psikolojik yönden dinlenmek ve rahatlamak istediklerinde gökyüzüne ve denize bakmak isterler. Bellekte kalıcı etki bırakan renklerden biridir.

Fiziksel olarak kan basıncını düşürdüğü ve boğaz sorunlarını çözdüğü belirlenmiş olan mavinin bir diğer özelliği ise iştahı kapatan bir renk olduğudur. Bu yüzden, fast food zincirleri içerisinde mavi hiçbir şey kullanmazlar. 

Tüm diyet ürünler mavi yazı ve logo kullanırlar. Süt ve süt ürünleri de sağlıklı şişmanlatıcı olmadıklarını anlatmak için maviyi ve yeşili tercih ederler.

 

Öte yandan, mavi düşünme ve karar verme yeteneğini arttırır. Kreatif düşünceler üretme konusunda yardımcı olur.

Mavinin ve özellikle lacivert kozmik bir renk olarak kabul edilir; dürüstlük ve güvenirlik ve sonsuzluk duygusu verir. Dünya çapında bilinen firmaların, bankaların ve ilaç şirketlerinin logolarının içinde mutlaka mavi ya da lacivert vardır.  Banka logolarının yanı sıra imaj oluşturmada büyüklük, nitelik ve güvenirlik vurgulamak için en sık kullanılan iki renk mavi ve yeşildir. Mavi ile büyüklüklüklerini,  yeşille güvenilirliklerini vurgularlar.  

 

Mavi aynı zamanda otoriteyi simgeler. Bu yüzden iş adamları genellikle lacivert takım giyerler. Hilton, amblemini sonradan laciverde çevirirken insanların kafasında daha büyük bir kuruluş imajı oluşturacağını iyi biliyordu. Aynı şekilde, Bill Clinton Büyük Jüri karşısında ifade vermesinden hemen önce danışmanları tarafından mavi kravat takması  önerilmişti çünkü bu şekilde daha inandırıcı olacağı biliniyordu. 

Bankaların logolarında ve imaj oluşturmada en çok kullandıkları iki renk mavi ve yeşildir. Maviyle büyüklüklerini, yeşille güvenilirliklerini vurgularlar. Yeşil ve mavi sağlamlığın habercisidir.

Sigmund Freud maviyi “okyanussal, sakin” diye nitelerken, Faber Birren ise tansiyonu düşürdüğünden bahseder. Araplar ise mavi taşların, firuzenin kan akışını yavaşlattığına inanırlar. Sanırım nazar boncuğu birazda bu yüzden mavidir. 

Mavinin sakinleştirici etkisinden bahsetmiştik. Avrupa ülkelerini gidip görenler dikkat etti mi bilmem ama birçok yüksek köprünün ayakları maviye boyalıdır. Bunun tek bir nedeni var aslında: intihar oranını azaltmak!

Son olarak mavi  rengin insan psikolojisi üzerine etkisini anlamak için gerçekleştirilen iki farklı deneyden bahsetmek isabetli olur: 

Birinci deneyde, Amerika’da duvar renkleri beyaz ve portakal rengi iken maviye çeviriliyor. Maviye çevrilen okul duvarlarından sonra çocukların notlarında yükselme ve yaramazlıklarında azalma oranı tespit ediliyor  :)

Diğeri ise, Marie Clarie dergisinin kendi bünyesinde yaptığı bir çalışma aslında. Marie Clarie dergisi mavi basılan kapakların en çok satılan sayılar olduğu tespit edilmiş.

Yeşil: 

Yeşil doğayı, gençliği ve ümidi temsil eder; dinlendirir ve sakinleştirir.  

 

Güvenilirliği temsil ettiği için bir çok banka ve finans kurumları tarafından sıkça tercih edilen bir renktir.  

Maviye yaklaştıkça ruhsal kuvveti artar. Gri ile karıştırılınca tembellik, sarı ile karıştırılınca canlılık tesiri verir.

Yeşil rengin rahatlatıcı ve heyecanı giderici özelliği mevcuttur. Fizyolojik olarak kalp ve göğüs sorunlarını hafiflettiği tespit edilmiştir.

 

Yeşil doğanın rengidir demiştim, bu yüzden kasaplar dükkanlarında kırmızıyı bolca kullanırken yeşili neredeyse hiç kullanmazlar çünkü yeşil vejeteryanlığı temsil eder.

Batılılar tarafından otel mutfaklarında görev alan aşçıların kreatif düşünme yetisini arttırabilmek için otel duvarlarını yeşile boyadıkları bilinmektedir. Hastahanelerde de gerek iç dizayn gerekse logolarında sıkça rastladığımız bir renktir yeşil. 

Yeşil alanlarda yer alan insanların daha az mide ağrısı çektikleri, yeşil mutfaklarda yemek yiyen kişilerin daha az mide rahatsızlığı yaşadığı tespit edilmiş.

 

Son olarak; renklerin gözdeki kimi sinir hücrelerini kısa süreli öldürdüğü gözlemlenmiştir. Burada öldürmeden kastedilen aslında yok etme değil, kısa süreli devre dışı bırakma durumu sadece. Renkler, bakıldığında bu iki tür hücreden birini öldürüyorlar. Kimi renklerin ise bu iki tür hücreyi birden öldürdüğü tespit edilmiş. İşte yeşil bunlardan bir tanesi. 

Yeşil uzun süre bakıldığında gözdeki iki hücreyi birden öldürüyor ve başka tarafa gözünüzü çevirdiğinizde diğer renkleri algılama şansınız yok oluyor. O yüzden yeşil rengin araba göstergelerinde kullanılması pek öngörülmez.  

Sarı: 

Sarı renk neşe verici bir renktir. Psikolojik olarak olumluluk ve canlılık özellikleri vardır. Fizyolojik anlamda ise sinirsel bozukluklara iyi geldiği bilinmektedir. Parlak sarı ışık kan dolaşımı üzerinde olumlu etki etmektedir. Fikir ve zekayı açar ancak gri renk ile karıştırılırsa etkisini kaybedip zayıflar. Diğer renklerle karıştığında parlaklık derecelerini kuvvetlendirir. 

Sarı renk aynı zamanda dikkat çekici bir renktir, sarı levha üzerinde yazılan yazılar dikkat çeker. Dikkatin dışında sarı, gelip geçiciliğin rengidir bu yüzden dünyanın hemen her yerinde taksiler sarı renktedirler

 

Gelip geçiciliği simgeleyen sarı renk bu yüzden hiçbir banka ambleminde kullanılmaz (Portakal ve bronz, bakır bazen yer alabilir ancak bildiğimiz sarı kullanılmaz) “Parayı yatırın ve unutun lütfen!” demenin bir başka yoludur bu aslında. İşin daha da ilginç olanı, ülkemizde –belki de dünyada- sarı rengi kullanan tek banka Vakıf Bank’tır. 

Sarı aynı zamanda özlemin ve hüznün rengidir. Sonbaharda dökülen yapraklar sarı renktedirler ve hüzün verirler ancak mevsim yazsa güneşten yayılan sıcak sarı renk mutluluk ve ümit verir. Ayrıca bağımsızlığın ve özgürlüğün rengi olarak da bilinir.

Çalışma odaları için tercih edilebilir ancak sürekli kullanımda sinirlilik yapabilir. Sarı odalarda çocukların daha çok ağladığı, büyüklerin daha sinirli oldukları tespit edilmiş. İlginçtir ki bir çok hayvan öfkesini gösterirken kırmızıdan çok sarıyı kullanır, sinirlendiklerinde renkleri sarıya dönüşür. 

Turuncu: 

Turuncu enerji ve yaşama sevinci veren, hareket ve canlılığı arttıran bir renktir. Kahverengiye yaklaştıkça sükunet verir. Fizyolojik olaraksa sindirim sistemi ve metabolizmaya destek olur. 

Turuncu renk aynı zamanda bilişsel aktiviteyi de arttıran bir renktir. Çocuklar tarafından sevilir çünkü onları neşelendirir turuncu.  

Turuncu çabuk dikkat çeker. Eğer bir ürün ya da marka için kullanılırsa, “Bu herkes için” imajı verilmiş olunur. Bir mekanda kullanılırsa insanlar o kapıdan içeri rahat girebileceklerini hissederler. 

 

Turuncu renk kullanılan maddelerde sayıca çokluk etkisi uyandırır. 1974  Dünya kupasında Hollanda Milli Takımının başında olan Ernst Happell “Bu turunca formalarla biz sahada rakip takımdan daha fazla sayıda görünüyoruz” derken haklıydı. Gerçekten de bayraklarında turuncu renk olmamasına rağmen, kraliyet rengi olduğu için hep turuncu renk formalarıyla sahaya çıkarlar ve televizyon görüntülerinde daha kalabalık görünürler.

Pembe: 

Pembe benim en sevdiğim renktir :)  

Rahatlatıcı, yumuşak bir renktir pembe. Bu rahatlatıcı etkisinden olsa gerek son yıllarda hastanelerde de yaygın olarak kullanılmaktadır. 

Birkaç araştırmadan daha bahsedelim burada: Pembe giyenlere hizmetlerinden ötürü ödeme yaparken kendimizi daha rahat hissettiğimiz tespit edilmiş. İngiltere’de Boots ve Marks & Spencer mağazalarında tüm tezgahtarlar pembe gömlek giymekteymişler.

Diğeri ise bir deney; bir gruba çeşitli renklerdeki kurabiye kutuları gösterilerek “Sizce en iyi kurabiyeler hangisinde?” sorusu sorulduğunda çoğunluğun en lezzetli kurabiyelerin pembe kutuda olduğunu düşünmüşler. Bu yüzden neredeyse tüm çikolata ve kurabiye kutuları pembe – eflatun arası bir renkte seçilir.

Mor: 

Bilinç altını temsil eden mor gerçekleşmesi zor olan fikirler ve hüzün doğuran bir renktir.  

 

Aynı zamanda bu renk asaleti, onur ve lüksü çağrıştırır. Ağır giysilerde, döşemelerde mor kadife gibi kumaşların tercih edilmesi bu yüzdendir.

Fizyolojik olarak uykusuzluğa iyi gelen mor rengi iç bilinci teşvik eder. Aynı zamanda nevrotik duyguları açığa çıkarttığı bilinmektedi. Birçok intihar vakasında, intihar edenlerin neredeyse tüm eşyalarının mor olduğu tespit edilmiştir.

Gri:

Gri, gözün en rahat ayırdığı algıladığı renklerden biridir. Diplomatik ve ağır bir renktir ama hareketsizliği, yavaşlığı ve ciddiyeti temsil eder. Silahlı Kuvvetlerde her yeri griye boyarız. Kapılar, kaloriferler; Devlette de her şey gridir. Puslu belirsiz bir hava gibi yaratıcılığı öldürdüğü öne sürülür

 

Renklerin karışımı, birbirlerini tamamlamaları, saydam ve donuk renkler, renkli yüzey ile çevresi arasındaki ilişkiler gibi olaylar fizik bakımından bir özellik göstermezler ama psikolojik yönlerden belirli temelleri vardır.

Bir renkli yüzeye baktığımız zaman fiziki yönden etkileniriz. Açık ve sıcak renkler daha kuvvetli etkileyicidirler. Koyu kırımızı dikkati çeker ve tahrik eder, parlak limon sarısına uzun süre bakamayız. Uzun süre baktığımızda huzursuz olur ve dinlenmek için mavi yada yeşili ararız.  

Bu nedenle ev dekorasyonunda renk seçimi oldukça önemlidir. Seçtiğimiz renk ruh halimizi değiştirmeye yetecek güçtedir. Örneğin mutfak dekorasyonunda turuncu ve kırmızı seçimi iştahı arttırırken mavi seçiminde ise tam tersi etki söz konusu oluyor. 

Yakın bir zamanda renklerin dekorasyondaki önemi ve etki alanlarına değinecek bir yazım sizlerle buluşacak inşallah. 

Takipte kalın :)

Sevgilerimle.